Türkiye’de çalışanların geliri enflasyon karşısında giderek erirken mühendisler de yoksullaşıyor. TMMOB Kocaeli İKK Sekreteri ve Makine Mühendisleri Odası Başkanı Murat Kürekçi, mühendislerin yaşadığı sorunları değerlendirdi. 

“Üreten, kol ya da zihin emeği koyan yani iş-ücret ilişkisi içinde bulunan herkes işçi tanımındadır" diyen Kürekçi  "Biz mühendislerin de çoğunluğu işçi tanımının tam olarak kapsamındayız. Niteliksizleşme, güvencesizlik, emeğin değersizleşmesi (düşük ücretler, yüksek sürelerle ve bedeli olmayan fazla mesai çalışmaları vs.), işsizlik gibi durumların işçileşme sürecini yaşadığımızı açıkça göstermektedir. Ülkemizin içinde bulunduğu ekonomik koşulların (döviz kurlarında, faizlerde ve enflasyondaki yüksek artışlar vb.) kötüye gidişi, mühendisleri de kapsayan emekçi kesimleri olağanüstü olumsuz etkilemiştir. Mühendislik mesleği de, emek süreçlerindeki değişimlere bağlı olarak, gerek çalışma koşullarında gerekse toplumsal kimliklerinde dönüşümlerden geçmiştir" ifadelerini kullandı.

“İHTİYAÇTAN ÇOK SAYIDA MEZUN OLUŞUYOR”

Eğitim sisteminde kaynaklanan sorunlara değinen Kürekçi "Devlet ve vakıf üniversitelerinin artması, bunların bir kısmının tabela üniversitesi olması, ikinci öğretimler ve yanı sıra birincil öğrenme ve meslek edindirme yöntemi olarak kabul edilemeyecek olan karma/uzaktan öğretimler sonucu ihtiyaçtan ve çok sayıda mezun oluşmasına neden olmakta" dedi.

Bu durumun işsizliğin de en önemli sebeplerinden biri olduğunu vurgulayan Kürekçi şunları ifade etti: “Bu durum sadece plansızlığın bir sonucu değildir. Vakıf üniversiteleri için sadece ve sadece para kazanma amacıyla kurulan maliyeti düşük mühendislik disiplinleri başta olmak üzere birçok mühendislik alanına dair yüksek kontenjanlı bölümlerin açılması vs. her yıl işsiz ya da düşük ücretlerle çalışan mühendis sayısını yığınsallaştırıyor. Tüm araştırmalar, işsizlik artışının net bir biçimde görüldüğünü, özellikle genç mühendislerin bu sorundan daha çok etkilendiğini ortaya koymaktadır.”

“MÜHENDİSLERİN İŞ BULAMAMASI KALKINMADAN KOPTUĞUMUZUN GÖSTERGESİ”

TÜİK tarafından yayımlanan 2021 verilerine göre ülkemizde 7 milyon 900 bin kişinin işsiz olduğunu, 2021 yılında genç işsizliğinin yüzde 23,2 olarak açıklandığını hatırlatan Kürekçi şöyle devam etti: “Yani çalışabilecek her dört gençten biri işsizdir!  Mühendis, mimar ve şehir plancısının iş bulamaması, ülkemizin üretimden, kalkınmadan, gelişmeden koptuğunun göstergelerinden birisidir. Binlerce genç, binlerce meslektaşımız iş bulmaya dair umutlarını kaybetmiştir. 2021 yılı resmi verilerine göre 8 milyon 938 bin yüksekokul mezunu işgücünün 1 milyon 162 bini mühendis, mimar ve şehir plancısıdır. Lisans mezunu olan işsiz sayısı 1 milyon 13 bindir ve bunun 230 bini yani yüzde 22,7’si mühendis, mimar ve şehir plancısıdır. Gerçek durum ise bu verilerin çok üstündedir.”

TMMOB üye sayısına göre hesaplandığında, 2021 yılı mühendis, mimar ve şehir plancısı işsizlik oranı yüzde 38,3 olduğuna dikkat çeken Kürekci “Resmi rakamlar her ne kadar makyajlı olsa da işsizlik sorununun ulaştığı boyutu gizlemeye yetememektedir. Her 3 mühendis, mimar ve şehir plancısından 1’i işsizdir. Meslektaşlarımız kendilerini, yarının potansiyel işsizi olarak görmektedir. Mezun olmayı bekleyen öğrenci arkadaşlarımızın, eğitimini aldıkları meslekleri yapabilme umutları iyice tükenmektedir. Giderek zorlaşan yaşam koşulları altında işsizlik, güvencesizlik, hayat pahalılığı, düşük ücretlere karşı direnemeyen meslektaşlarımız çaresizlikle meslekleri dışında işlere, kayıt dışı çalışmaya yönelmektedirler” dedi.

“MÜHENDİSLERİN ÇOĞU YOKSULLUK SINIRININ ALTINDA YAŞIYOR”

Kürekçi ayrıca mühendislerin çoğunluğunun yoksulluk sınırının altında çalıştığını belirterek şöyle konuştu:

"Çalışma koşullarının kötüleştiğini gösteren bir diğer unsur ücret konusudur. Mühendislerinin çoğunluğu yoksulluk sınırının altında (4 kişilik aile için TÜRK-İŞ Mayıs 2022 Raporu'na göre 19 bin 602 TL), açlık sınırının (4 kişilik aile için TÜRK-İŞ Mayıs 2022 Raporu'na göre 6 bin 7 TL) altında çalışan mühendislerin sayısı azımsanmayacak kadardır.

Koronavirüs etkisiyle oluşan yeni mezun mühendis, mimar, şehir plancıları arasında yapılan araştırmada yüzde 62 oranında meslektaşımız 6 bin 100 TL altında ücret alıyor. Asgari ücret ve yakını ücret alan çalışanlar toplam çalışanların yaklaşık yüzde 55-60’ı arasındadır. Meslektaşlarımız da neredeyse ülkemizde ortalama ücret halini alan asgari ücretin az üstünde çalıştırılmakta, bazen de asgari ücretin bile altında ücretler teklif edilmekte ve çalıştırılmaktadır.

“KAMUDA İMAMLA, HEMŞİREYLE AYNI ÜCRETİ ALIYORUZ”

Kamuda çalışanların ücretleri, ek göstergelerle ilgili yeni düzenlemeyle, diğer meslek gruplarıyla (imam, hemşire, polis gibi) neredeyse eşitlenmiştir. Mühendislerin çoğunluğu fazla mesai ücreti alamamaktadırlar ve bu durum mühendisler için çok yaygın bir sorun haline gelmiştir. Mühendislerin büyük bir kesiminin yasal çalışma süresi olan 45 saatin üzerinde çalışması bugün artık normalleşmiş bir durum halini almıştır.”

MÜHENDİS İÇİN YENİ BİR OLGU: ‘GÜVENCESİZLEŞME’

Mühendislerin çalışma şartları ile ilgili de bilgi veren Kürekçi “İşi gereği akıllı telefon ve bilgisayar kullanan mühendisler artık işyerinin dışında evde, yolda, kafede hatta gittiği ziyaretlerde bile çalışmaktadır ve bu durumda olağanlaşmıştır. Mühendisler arasında 'şirketini benimseme' kültürünün yaygınlaşması, yüksek statülü bir mesleğin sorumluluğu gereği sayılarak normalleşmiştir.

Taşeron şirketlerde düşük ücretler ve kötü koşullarla çalışmakta 'kiralık işçiler' olarak ve proje bazlı istihdam edilmektedir. Bu dönemde mühendisin kendisi için yeni bir olgu olan 'güvencesizleşme' ile kitlesel ölçekte tanıştığı söylenebilir.

Mühendisler arasında eşit işe eşit ücret ilkesi neredeyse hiç uygulanmamaktadır. Aynı yerde, aynı birimde çalışan meslektaşlarımız bile birbirlerinin ücretlerini bilmemektedirler ve hatta soramamaktadırlar."

"MÜHENDİSLERİN EZİCİ ÇOĞUNLUĞU ARTIK ORTA SINIF ÜYESİ DEĞİL”

Kürekçi son olarak orta sınıf tartışmalarına da değindi. "Mühendislerin ezici büyüklüğü artık bir orta sınıf üyesi değildir. Artık konut sahibi olmayı bırakalım, gıdaya bile erişimde ciddi sorunlar yaşadığımız bu süreçte sorunların daha da derinleşeceğini görüyoruz" diyen Kürekçi sözlerini şöyle sonlandırdı:

"Tam bu aşamada Mühendislerin sınıfsal konumlarına değinmekte yarar vardır: Mühendisler orta sınıf mı? Orta sınıf kavramının kapsamında bulunan toplumsal gruplar ve meslek sahipleri sermaye ve emek kutuplaşmanın nesnesi konumundadırlar. Hangi tarafa yönleneceği üretim araçlarına olan sahipliği ve yanaşıklığı, bilinç seviyesiyle duruma göre değişebilmektedir.

Özellikle son dönemlerde, bütünlüğünde değerlendirildiğinde mühendisler arasında, ücretli mühendislerle sermaye sahibi mühendisler arasındaki sahiplik durumlarındaki çelişki (varsıllık/yoksulluk) derinleşmektedir.

Mühendislik emek gücü, diğer emek güçlerini etkileyen işsizleşme, değersizleşme süreçlerinden de artık aynı oranda etkilenmektedir. Artık mühendisler de bunun farkında olduklarını ortaya koyarak mesleki ayrıcalıkların korunması yönünde taleplerde bulunmaktadırlar. Tüm bu etmenlerden mühendislerin büyük bir bölümünün giderek iş-ücret ilişkisine girmekte olduğu anlaşılmaktadır. Mühendislerin ezici büyüklüğü artık bir orta sınıf üyesi değildirler. Mühendislerin işçi sınıfının asli bir unsuru olduğu yüksek sesle ifade edilmesi gerektiği, net olarak söylenmelidir. Artık konut sahibi olmayı bırakalım, gıdaya bile erişimde ciddi sorunlar yaşadığımız bu süreçte sorunların daha da derinleşeceğini görüyoruz.

"MÜCADELE EDEREK BU SORUNLARI ÇÖZEBİLİRİZ"

İşsizliğe, güvencesizliğe, mesleğimizin ve meslektaşlarımızın değersizleşmesine, düşük ücretlere dair ortak sorunlar yaşadığımız tüm (ücretli) kesimlerle sınıfsal temelde birlikte olmalıyız. Yaşamın her alanında mücadele ederek ve örgütlenerek sorunlarımızı çözebiliriz ve taleplerimizi gerçekleştirebiliriz."